Şarjlı Matkap Pil Değişimi

Şarjlı Matkap Pilleri Hakkında Bilgiler
Şarjlı matkapların içerisinde çeşitli kimyalara sahip pil grupları bulunur. Bu piller zamanla performans kaybeder ve ilk günkü kapasitesine hiçbir zaman tekrar ulaşamaz. Şarjlı matkaplar için yapılacak şey batarya ömrünün bitmesiyle birlikte pillerin yenilenmesidir. Şarjlı matkapların pil yenilime işlemi, özel pil puntalama makineleri kullanılarak yapılır. Bu pil grupları genelde birbirine seri olarak bağlanır ve matkabın çalışma voltajına uyum sağlar. Bazı matkaplarda seri gruplara paralel gruplarda eklenebilir. Bunun sebebi matkabın çalışma süresini uzatmaktır. Şarjlı matkap batarya tamiri basit bir işlem değildir. Pillerin kimyaları ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.

Şarjlı Matkap Batarya Çeşitleri
Şarjlı matkaplarda bulunan motorlar yüksek akım çeker. Bundan dolayı her pil çeşidi matkapta kullanılmaz. Genelde kullanılan pil çeşitleri Ni-Cd (nikel kadminyum) ve Li-ion (lityum iyon) pillerdir. Bu pilleri kendi aralarında birbirinden ayıran özellikleri vardır. Şimdi bunları inceleyelim;

Ni-Cd Şarjlı Matkap Pilleri
Bu matkap bataryaları eski tip kabul edilir. Eski bir pil kimyası olduğu halde kapasitesinin 3 katı (3C) hatta daha fazlası kadar akım çekilmesine imkân sağlarlar. Bu özelliği sayesinde şarjlı süpürgeler ve şarjlı matkaplar gibi yüksek güç gerektiren aletlerde kullanılır. Bu tip pillerin durduğu yerde kendi kendine boşalmaları Ni-MH (nikel metal hidrit) pillere göre daha azdır.

Ni-Cd pillerin en büyük sorunlarından bir tanesi toksik madde olmasıdır. Bununda çevreye ciddi zararları vardır. Enerji yoğunlukları düşüktür ve hem ağır hem de hacim olarak fazla yer kaplarlar. Bu pillerin diğer bir sorunu ise hafıza etkisi olmasıdır. Bu tip pilleri tamamen deşarj etmeden şarja takmak veya tam şarj olmadan şarjdan çıkarmak pil kapasitesini düşürür. Kısaca toparlayacak ve bu pillerin özelliklerini sıralayacak olursak; ekonomiktirler, yüksek akım verebilirler, kendi kendine deşarj olma oranı düşüktür, enerji yoğunlukları düşüktür, toksik madde içerirler, hacmi büyük ve ağırdır, kapasitesi düşüktür ve hafıza etkisi bulunur.

Ni-Cd matkap pillerin ömürlerinin daha uzun olabilmesi için; kullanılmayacakları zaman tamamen boşaltılıp bir yere kaldırılması gerekir, pil tamamen bitmeden şarja takılmamalı, tamamen şarj olmadan kullanılmama ve ilk kez şarja takıldığından uzun süre bekletilmelidir (bir kereye mahsustur).

Li-ion Şarjlı Matkap Pilleri
Diğer pil türlerine göre çok daha teknolojik bir pil türüdür. Enerji yoğunlukları yüksek olan bu piller az hacim kaplar, hafiftir ve çok fazla kapasite barındırabilirler. İlk çıktıkları dönemde fazla maliyetli olmuşlardır ancak teknolojinin ilerlemesi ve seri üretimin hızlanmasıyla uygun fiyatlara düşmüştür. Fiyatların düşmesiyle birlikte sık kullanılan piller arasında yer almaya başlamışlardır. Lityum iyon pillerin çeşitleri arasında bazıları kapasite olarak avantajlıdır bazıları da yüksek akım verebilme bakımından avantajlıdır. Şarjlı matkap bataryaları için yüksek akım verebilen hücreler tercih edilmelidir. Aksi takdirde pillerin ömrü kısa sürede bitebilir ve daha fazla ısınabilir.

Lityum pillerin dezavantajlarına gelecek olursak en başta tehlikeli olmalarıdır. Uygun voltaj aralığında şarj edilmezse, darbe alırsa, fazla deşarj edilirse ve kısa devre olursa yanma ve patlamalar meydana gelebilir. Ayrıca ömrünü kısa sürede tüketebilir. Bu durumları engellemek adına BMS devresi ile kullanılması gerekmektedir. Batarya grupları için uygun olan BMS devreleri farklılık gösterebilir. BMS (Battery Management System) yani Batarya Yönetim Sistemi demektir. Bataryanın şarj ve şarjın harcanması sırasında denetim ve ölçümleri gerçekleştiren karttır.

Kısaca toparlayacak ve bu pillerin özelliklerini sıralayacak olursak; diğer pil türlerine göre ekonomiktirler, yüksek akım verebilirler, kendi kendine deşarj olmazlar, küçük ve hafiftirler, kapasiteleri yüksektir, hafıza etkisi yoktur istenildiği zaman şarj – deşarj edilebilirler, BMS devresi ile kullanılmalıdırlar, yanıcı ve patlayıcı olabilirler ve montajı kesinlikle işini bilen kişiler tarafından yapılmalıdırlar. Şarjlı matkaplar için hem Ni-Cd pillerin hem de Li-ion pillerin kimyası uygundur ancak Li-ion pillerin hafıza etkisi olmadığı için ve daha yüksek akım verebildikleri için çok daha sık tercih edilirler. Şarjlı matkap batarya dönüşümü de yapılabilen bir işlemdir.

Li-ion matkap pillerin ömürlerinin daha uzun olabilmesi için; kullanılmayacakları zaman oda sıcaklığında %30 seviyelerinde dolu bırakılarak saklanmalı, piller tam bitmeden şarja takılmalı ve her kullanım sonrası şarja takılmalı, tamamen boşalmasına izin verilmemeli, her şarjdan ve deşarjdan sonra belirli bir süre dinlendirilmeli (15-20 dakika yeterlidir), piller kendi kapasitesinin %20’si kadar akım ile şarj edilmeli ve şarj sırasında %90 doluluk sağlandığında şarjdan çekilmelidir.

Şarjlı matkap pili değiştirmek uzman kişiler tarafından yapıldığı zaman zor bir işlem değildir. Sıkıntılı bir durumda yangın çıkabilir, kişide fiziksel olarak (yanma vb.) hasarlar oluşabilir ve matkabınız kullanılamayacak hale gelebilir. Pil yenileme işlemi sırasında piller birbirine doğru şekilde bağlanmalıdır. Pillerin bağlantıları için yüksek akımı taşıyabilecek saf nikel iletkenler kullanılmalıdır. Aksi durumda iletkenler fazla ısınabilir ve yangına yol açabilir. İletken teller pillere punta makinesi ile kaynaklanması gerekir. Sık yapılan hataların başında pillerin üzerine doğrudan tel veya kablo lehimleyerek pilleri birleştirmektir. Bu durum pillerin yüksek sıcaklığa ulaşmasına yol açar ve pillerin ömrü azalır, özelliklerini kaybeder sonrasında yangın veya patlamaya sebep olabilir. Özellikle lityum iyon pillerde BMS kullanılmaması en büyük yanlışlardan bir tanesidir. Bu durumda piller aşırı şarj veya deşarj olabilir ve yangın, patlama gibi durumlara yol açabilir.

Yüksek akım çeken cihazlar olan şarjlı matkaplar için mutlaka yüksek akım verebilen piller tercih edilmelidir. Yüksek akım vermeyen piller bunlara Li-ion pillerde dahil şarjlı matkaplar için uygun değildir. Ayrıca kullanılacak olan BMS devresinin yüksek akımlı olması çok önemlidir. Tercih edilen pillerin iç direncinin düşük olması gerekir. Şarjlı matkaplar için Ni-Cd ve Li-ion haricinde pil kullanmak doğru değildir.